Người hùn hạp trong bài viết này trước hết được hiểu là người hùn vốn (đóng góp tài chính) để thành lập công ty với tỷ lệ tương đương nhau. Bên cạnh đó, người hùn hạp sẽ cùng tham gia đóng góp công sức, trí tuệ, tài năng, và thời gian điều hành công ty. Người hùn hạp được xem là cổ đông sáng lập là thành viên trong ban lãnh đạo công ty. Như vậy những người hùn hạp có mối quan hệ gần gũi và khá toàn diện về trách nhiệm và quyền lợi tài chính, thời gian làm việc chung, giao lưu về trí tuệ, thể hiện tài năng với nhau. Vì thế việc “hạp” với nhau là vô cùng quan trọng.
Hạp trước hết được hiểu là sự tương đồng (Đồng thanh tương ứng, đồng khí tương cầu) cùng có với nhau những yếu tố quan trọng nhất. Hạp cũng được hiểu là sự bổ sung, hợp vào với nhau (hợp long cùng nhau) do mỗi người hùn hạp có những điểm mạnh, điểm yếu khác nhau.
Vậy những gì cần Hạp theo kiểu tương đồng và cái gì sẽ Hạp theo kiểu bổ sung giữa những người hùn hạp trong giai đoạn khởi nghiệp?
3 cái hạp tương đồng là: Hạp về tâm thức tài chính – Hạp về chí hướng, mơ ước mục tiêu – Hạp về thói quen tốt.
3 cái hạp bổ sung là: Hạp về tài năng – Hạp về tính cách – Hạp về sở thích.
Bài viết này tập trung chia sẻ những nguyên tắc chọn người hùn hạp khởi nghiệp là bạn bè, không phải là trường hợp vợ chồng cùng thành lập công ty. Tuy nhiên một vài nguyên tắc ở đây cũng có thể phù hợp trong trường hợp vợ chồng cùng nhau khởi nghiệp.
3 Cái Hạp Tương Đồng
1. Hạp về tâm thức tài chính
Tâm thức tài chính là niềm tin, nhận thức, thái độ liên quan đến tiền, công việc kinh doanh và sự giàu có. Theo tác giả T. Harv Eker, trình bày trong quyển “Bí Mật Tư Duy Triệu Phú”: Tâm thức tài chính của mỗi người được hình thành trong giai đoạn thơ ấu (từ 3-12 tuổi) và được tác động bởi 3 yếu tố: Lời nói (Bạn được nghe những gì khi còn nhỏ?), Làm theo khuôn mẫu (Bạn đã nhìn thấy những gì khi còn nhỏ) và sự kiện cá nhân cụ thể (Bạn đã trải nghiệm những gì khi còn nhỏ)
Tâm thức tài chính là tiềm thức về tài chính của chúng ta. Tiềm thức sẽ chi phối suy nghĩ, suy nghĩ tạo ra cảm xúc và dẵn dắt chúng ta đến hành động. Hành động tạo nên thành quả trong quá trình kinh doanh. Như vậy tâm thức tài chính sẽ ảnh hưởng tới động cơ hành động của những người hùn hạp.
Nếu người tham gia hùn hạp lớn lên trong gia đình chưa có những trải nghiệm về kinh doanh như cha mẹ làm công chức, làm nông nghiệp đơn thuần mặc dù bản thân thích làm kinh doanh nhưng sẽ gặp không ít trở ngại bởi những đã được điều lập trình trong thời thơ ấu như sợ rủi ro, sợ thất bại, hoài nghi những người làm kinh doanh, không có những niềm vui khi bán hàng được lợi nhuận hoặc khổ sở khi bị lỗ vốn… Người xưa đã đúc kết khá chính xác: Con nhà tông, không giống lông cũng giống cánh!
Sự khác biệt hoặc trái ngược trong tâm thức tài chính sẽ là những nguyên nhân cốt lõi gây ra những bất đồng (bùng nổ hoặc chiến tranh lạnh) giữa các thành viên hùn hạp.
Muốn biết có hạp nhau về tâm thức tài chính hay không các thành viên hùn hạp cần chia sẻ và tìm hiểu quá khứ của nhau: Gia đình có ai từng kinh doanh, kiểu doanh theo kiểu nào (chân chính hay ăn xổi ở thì, chụp giựt). Hãy cùng nhau chia sẻ những câu chuyện liên quan đến tiền bạc mà mỗi người tích lũy được: những điều được nghe nói từ bé, những khuôn mẫu tài chính trong gia đình mà mình đang noi theo, những sự kiện để lại ấn tượng mạnh mẽ về cảm xúc. Và cũng cần tìm hiểu xem tiền có ý nghĩa như thế nào với mỗi người. Đó là sự vui thích, sự tự do, sự an toàn hay là cách để thể hiện địa vị.
Sẽ không có hai tâm thức tài chính hoàn toàn giống nhau. Tuy nhiên nếu một người có tâm thức tài chính với những niềm tin, nhận thức, thái độ tích cực sẽ rất khó “hạp” với những có tâm thức tài chính tiêu cực. Trong trường hợp này nếu vẫn quyết tâm hùn hạp thì các thành viên phải hiểu được tâm thức tài chính của nhau, cùng nhau xây dựng một kế hoạch tài chính chung cho cả nhóm thông quan việc thống nhất các quan điểm và mục tiêu chung liên quan đến tiền bạn và thành công trong kinh doanh. Sau đó hãy lập danh sách các thái độ và hành động mà mọi người cùng nhất trí làm theo. Nếu có tranh cãi thì các bên đều phải nhẹ nhàng nhắc nhở nhau, không bị cảm xúc chi phối theo tâm thức tài chính cũ.
2. Hạp về chí hướng, ước mơ, mục tiêu trong cuộc sống và công việc kinh doanh
Câu chuyện của 2 nhà sáng lập Google Larry Page và Sergey là ví dụ về sự tương đồng về đam mê, chí hướng và mơ ước trong cuộc sống. Brin đã có cuộc gặp gỡ định mệnh với Larry Page vào năm 1995. Theo lời kể lại của những người từng có mặt từ lúc đầu, cuộc gặp gỡ ban đầu không lấy gì làm vui vẻ cho lắm. Larry Page, lúc đó 24 tuổi, vừa ra cao học tại University of Michigan, đã đến Stanford một cuối tuần để viếng thăm trường. Sergey, lúc đó 23 tuổi, là một trong số các sinh viên có nhiệm vụ đón tiếp khách, dẫn họ đi mọi nơi và trả lời các câu hỏi. Larry và Sergey đã tranh luận hầu như về tất cả mọi vấn đề. Người nào cũng có những định kiến rất rõ rệt và rất khác biệt. Nhưng sau cùng thì họ cũng tìm ra một điểm tương đồng: đó là giải quyết một thử thách rất lớn của ngành điện toán: làm sao tìm được tin tức cần thiết trong một biển cả mênh mông của các dữ kiện.
Ðến tháng 1 năm 1996 thì Larry và Sergey đã đồng ý hợp lực với nhau để hình thành một máy truy cập (search engine) mang tên là “BackRub“ với khả năng đặc biệt là phân tích những mạng nối dẫn đến một trang web hầu có thể thu ngắn thời gian tìm tòi. Larry được giao cho nhiệm vụ nối các máy điện toán cá nhân lại để hình thành một máy chủ (server) có khả năng hoạt động ngang như các máy điện toán lớn, đắt tiền gấp 100 lần hơn. Chỉ một năm sau, hệ thống «BackRub» của họ được cả trường cũng những người bên ngoài biết đến và bắt đầu sử dụng. Tuy tính cách có nhiều điểm khác biệt nhưng cả hai đều cực kì coi trọng tính hàn lâm, sức mạnh của trí tuệ và tính ưu việt của con số, cùng có chung đam mê với ngành khoa học máy tính. Họ nhanh chóng trở thành bạn thân mà không biết rằng chỉ vài năm sau đó, trở thành bộ đôi làm thay đổi toàn bộ nền công nghệ thế giới với sự ra đời của cỗ máy tìm kiếm Google.
Năm 1946, Akio Morita cùng người bạn là kỹ sư Masaru lbuka sáng lập ra Công ty kỹ thuật truyền thông Totsuko với vỏn vẹn 20 nhân viên và số vốn 190.000 yên (350 USD) trong một cửa hàng cũ bị bom tàn phá và đã bị cấm sau chiến tranh. Ước mơ của họ là tạo ra những sản phẩm mang thương hiệu Nhật Bản sẽ được cả thế giới sử dụng. Đó chính là lịch sử khởi nghiệp của công ty Sony.
Khi thành lập công ty, các thành viên sáng lập thường khởi động với những câu hỏi cốt lõi như: Sản phẩm dịch vụ của công ty là gì? Khách hàng lý tưởng của công ty là ai? Lập công ty để làm gì?
Trả lời những câu hỏi này đưa đến những tầm nhìn, sứ mệnh, những ước mơ, hoài bão của doanh nghiệp. Các thành viên hùn hạp phải hạp nhau, cùng nhau chia sẻ những chí hướng này để tránh tình trạng “đồng sàng dị mộng” trong khởi nghiệp.
3. Hạp về những thói quen tốt
Các nghiên cứu lớn trên thế giới đều chỉ ra những người thành công, hạnh phúc và giàu có có “một bộ” những thói quen tốt giống nhau. Các thành viên hùn hạp có chung một số thói quen tốt sẽ tạo nên sự sức mạnh thật sự trong ban lãnh đạo công ty.
Ngược lại những thói quen không tốt của những người hùn hạp sẽ khiến công ty sớm phá sản trong những năm đầu khởi nghiệp.
Thói quen quan trọng nhất là thói quen kỷ luật. Kỷ luật thể hiện sự tôn trọng lẫn nhau trong quá trình làm việc chung. Có tính kỷ luật, các thành viên hùn hạp sẽ tuân thủ thực hiện những cam kết trong quá trình làm ăn chung cùng nhau. Nước Đức tạo nên chủ nghĩa trong công việc là vì người Đức được rèn luyện tính kỷ luật từ tấm bé. Người Nhật tạo nên huyền thoại Á Châu cũng vì tính kỷ luật khủng khiếp của mình. Người Hàn tạo nên kỳ tích cũng vì tính kỷ luật đôi lúc hơi cực đoan của họ. Ông Lý Quang Diệu nói “you cannot reach your dream or goal without discipline”. Không có tính kỷ luật, sẽ chẳng có mục tiêu hay giấc mơ nào có thể đạt được.
Thói quen quan trọng thứ hai là Luôn luôn cầu tiến học hỏi để phát triển bản thân. Những thay đổi như của khoa học công nghệ như Internet, Trí tuệ nhân tạo, Internet of things … đòi hỏi doanh nghiệp phải luôn có những phương thức kinh doanh và quản trị mới để phục vụ nhu cầu ngày càng cao của khách hàng. Điều quan trọng hơn người có thói quen không ngừng học hỏi là người khiêm tốn hơn, biết mình biết người nhiều hơn. Đây chính là yếu tố quan trọng để mọi người có thể cùng làm việc với nhau lâu dài.
Thói quen thứ ba là biết chia sẻ, phục vụ. Kinh doanh muốn thành công phải không ngừng nỗ lực phục vụ khách hàng. Các thành viên hùn hạp nếu chỉ biết lợi ích cá nhân, tính toán chi li thiệt hơn về phía mình cũng sẽ khó gắn bó và hợp tác làm ăn lâu dài.
3 Cái Hạp Bổ Sung
1. Tài năng bổ sung cho nhau
Những người hùn hạp, đồng sáng lập có thể được xem như một “đội bóng” tham gia giải đấu kinh doanh. Để giành được chiến thắng với những đối thủ cạnh tranh khác trong “trận đấu” chinh phục sự hài lòng của khách hàng, luôn cần nỗ lực của một đội nhóm. Công việc kinh doanh và quản trị công ty cũng đòi hỏi những năng lực khác nhau. Theo Howard Gadner của Đại học Harvard chia sẻ trong thuyết Đa Trí Thông Minh: Con người có đến 9 loại trí thông minh khác nhau nếu được phát triển tốt sẽ trở thành tài năng của từng cá nhân. Thực tế, mỗi người chỉ cần rèn luyện 3-4 trong số 9 cũng sẽ có được tài năng trong một lĩnh vực nào đó ví dụ người kinh doanh giỏi cần phát triển trí thông minh tương tác, trí thông minh nội tâm và trí thông minh ngôn ngữ…
Vì thế các thành viên hùn hạp cần hiểu rõ điểm mạnh, điểm yếu về mặt năng lực chuyên môn để có thể hỗ trợ cho nhau trong kinh doanh và quản trị công ty dù ở giai đoạn khởi nghiệp năng lực quan trọng nhất khả năng bán hàng và quản lý tài chính tốt đối với doanh nghiệp thương mại. Các doanh nghiệp sản xuất thì phức tạp hơn vì trong có người hùn hạp là người giỏi kỹ thuật và quản trị sản xuất.
Tùy vào năng lực của từng người, các thành viên cần thảo luận thẳng thắn để xác định vai trò của mỗi người trong công ty.
2. Tính cách bổ sung cho nhau
Tính cách là tổng hợp tất cả cách thức mà một cá nhân sử dụng để tương tác với người khác.
Có những tính cách liên quan đến khí chất do yếu tố di truyền. Những tính cách như nhút nhát, sợ sệt, nóng nảy, hay lo lắng hầu như là do di truyền. Những tính cách này thường rất khó thay đổi.
Có những tính cách hình thành do các yếu tố khác liên quan đến môi trường và tình huống hoặc kết hợp cả với di truyền. Đó là nền văn hóa mà chúng ta sống, lớn lên cũng như các chuẩn mực gia đình, bạn bè, cộng đồng và những yếu tố ảnh hưởng khác mà chúng ta đã trải qua. Ví dụ, những người lớn lên ở vùng đất miền Trung Việt Nam thường có tính cần cù, tiết kiệm trong khi những người sống ở miền Nam Việt nam lại có tính hồn nhiên và sống thoải mái.
Người xưa đúc kết: ”Giang sơn khó đổi – bản tính khó dời”!
Mỗi người sẽ có những điểm mạnh, điểm yếu về tính cách. Có người siêng năng nhưng lại nhút nhát, sợ trách nhiệm không dám ra quyết định; có người có tài năng thì lại có “tật” tự cao, nóng nảy. Vì thế trong đội ngũ những người hùn hạp cần có sự bổ sung cho nhau về tính cách hoặc hỗ trợ nhau thay đổi những tính cách không phù hợp.
Nếu người hùn hạp có những tính cách tiêu cực như gian dối, không trung thực sẽ rất khó để làm ăn chung.
3. Sở thích bổ sung cho nhau
Những người hùn hạp có thể khác nhau về độ tuổi, giới tính, mối quan tâm nên có thể tạo nên sự khác biệt về mặt sở thích. Người thích thể thao, người thích văn nghệ, người thích đi chơi tập thể, người thích du lịch một mình…Sự đa dạng về mặt sở thích sẽ tạo nên sự phong phú trong văn hóa, sinh hoạt của công ty. Các thành viên sáng lập cần tôn trọng và hiểu sự khác biệt về những sở thích này và xem đây là một sự bổ sung cần thiết cho sự đa dạng, phong phú trong hoạt động và văn hóa công ty.
Kết luận:
Trong giai đoạn khởi nghiệp chưa có nhiều kinh nghiệm về con người, lựa chọn đối tác để cùng xây dựng doanh nghiệp là việc quan trọng hàng đầu nếu mời người khác cùng hùn hạp làm ăn. Những người khởi nghiệp có thể tham khảo sáu nguyên tắc về hạp tương đồng và hạp bổ sung để chọn lựa và tìm kiếm đối tác khởi nghiệp phù hợp nhất.
Trần Minh Trọng
Trainer on Good Habits – HD LEADMAN
Trích: Kỷ yếu ngày Nhân sự Việt Nam – HR Day 2016