Bài viết dưới đây nêu ra một số quan điểm cá nhân, góp phần gợi mở các thảo luận. Các phân tích xoay quanh vai trò của các cá nhân, nhà trường, Doanh nghiệp trong nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.
1. Tăng trưởng nhanh dựa trên nền tảng chất lượng nhân lực thấp?
Báo cáo kết quả khảo sát thực trạng quản trị nhân sự Việt Nam 2011 cho thấy chi phí nhân sự chiếm tỷ trọng thấp trong doanh thu và giá thành của Doanh nghiệp.Bên cạnh đó, năng suất lao động bình quân của người lao động về doanh thu và lợi nhuận cũng thấp, trong khi bài toán tiền lương luôn tăng nhanh ( bình quân 18% năm).Điều này cho thấy tốc độ tăng trưởng nhanh của Doanh nghiệp ( bình quân trên 42% năm) đang dựa trên nền tảng nhân công giá thấp.
Câu hỏi đặt ra là khi nào Doanh nghiệp Việt Nam mới bước vào nền kinh tế tri thức trong đó nhân lực đóng vào trò then chốt?
2. Nhân lực chất lượng cao là chìa khóa cho đổi mới chuỗi giá trị của doanh nghiệp
Bài toán của rất nhiều Doanh nghiệp Việt Nam trong giai đoạn hiện nay là :
– Gía bán không tăng, doanh thu suy giảm.
– Sức ép tăng lương.
– Lãi xuất tăng cao.
– Tỷ giá tăng nhanh, làm chi phí đầu vào tăng.
Hệ quả là lãi gộp và lợi nhuận suy giảm nhanh chóng.
Doanh nghiệp nếu phát triển dựa vào nhân lực rẻ và nguồn tài nguyên thiên nhiên ,quan hệ địa chính trị sẽ không bền vững.Để gia tăng giá trị gia tăng lời giải có lẽ nằm ở nguồn nhân lực chất lượng cao.
3. Doanh nghiệp FDI sẽ đi đầu trong phát triển kinh tế tri thức?
Doanh nghiệp FDI đang dần hoàn thành bài toán chiến lược nhân lực giá rẻ bởi xu hướng chi phí nhân lực tại Việt Nam sẽ tăng cao.Tuy nhiên về dài hạn các Doanh nghiệp này cũng từng bước tự động hóa để sử dụng ít nhân công hơn khi mà chi phí nhân công cao hơn chi phí khấu hao công nghệ.
4. Nhà trường là đột phá tạo nền tảng cho kinh tế tri thức?
Thực trang sinh viên mới ra trường của Việt Nam trình độ còn kém về giao tiếp thành thạo nên các Doanh nghiệp rất thờ ơ với nguồn nhân lực này.Bao giờ các trường Đại học VN thay thế báo cáo chất lượng đào tạo với các tỷ lệ sinh viên khá,giỏi bằng báo cáo tình hình việc làm, mức lương của sinh viên tốt nghiệp, khi đó giáo dục bắt đầu đóng vai trò đột phá giúp doanh nghiệp có nguồn nhân lực chất lượng cao.
Nhà trường đang rất thiếu và yếu về định hướng cho sinh viên biết mấy năm học tại trường nên tập trung học những gì để sau khi tốt nghiệp sẽ được các Doanh nghiệp săn đón.Vì thế nhà trường và doanh nghiệp phải bắt tay nhau để cùng nâng cao chất lượng.
5. Xã hội và hiệu ứng “ mới nổi”
Xã hội Việt Nam giờ có nhiều người hài lòng với hiện tại. Đi ra từ nghèo đói nên cảm giác thỏa mãn nhanh chóng có khi hiện tại đang có công ăn việc làm ổn định, thỉnh thoảng kiếm được khoản tiền lớn từ bất động sản, lâu lâu có hoa hồng từ các thương vụ…Chính điều này dễ làm con người rơi vào trạng thái “chết thực vật” về tư duy sáng tạo và học hỏi các năng lực mới. Đây chính là yếu tố nguy hiểm hạn chế khả năng bứt phá của Kinh tế Việt Nam từ thực trạng hiện nay sang Kinh tế Tri thức dựa trên nền tảng nguồn nhân lực chất lượng cao
Phát huy giá trị học tập xã hội học tập và tạo sức ép để mỗi người chú trọng phát triển tri thức mới là chìa khóa để có được nguồn nhân lực chất lượng cao.
6.Thoát ly khỏi bao cấp là đòn bẩy nâng cao chất lượng nguồn nhân lực của Doanh nghiệp
Ở nước ta mốc quan trọng đánh dấu những thay đổi của Doanh nghiệp nhà nước trong những năm vừa qua là cổ phần hóa,tuy nhiên cổ phần hóa thì người lao động không đáp ứng được yêu cầu mới,đó là do môi trường văn hóa đã làm giảm và triệt tiêu tính thích nghi của người lao động.
Thay đổi cơ chế và chính sách kinh tế ,thể chế kinh tế là cú sốc lớn cho người lao động làm việc tại các doanh nghiệp mà việc làm ,thu nhập được đảm bảo từ cơ chế chính sách của nhà nước. Chú trọng học tập và sáng tạo tích lũy các năng lực theo yêu cầu của thời đại mới là cách tốt nhất để đảm bảo cho bản thân và gia đình.
7. Khủng hoảng kinh tế và đòi hỏi phải nâng cao chất lượng nguồn nhân lực
Khủng hoảng kinh tế đi liền với cắt giảm nhân sự nhằm duy trì năng suất lao động và giảm chi phí của Doanh nghiệp.
Tuy nhiên chất lượng nguồn nhân lực sẽ không bị cắt giảm và Doanh nghiệp phân loại như sau:
– Khan hiếm: các nhân sự sở hữu các năng lực khan hiếm trên thị trường lao động khó tuyển dụng. Mức độ khan hiếm thấp, nhân sự thuộc nhóm không chủ chốt và ngược lại
– Khó đào tạo: do đặc thù của Doanh nghiệp, nhiều vị trí cần có thời gian đào tạo tại Doanh nghiệp dài. Thời gian đào tạo càng dài,nhân sự được ưu tiên xếp vào nhóm nhân sự chủ chốt và ngược lại
– Gía trị gia tăng: vị trí ảnh hưởng lớn đến lợi nhuận của Doanh nghiệp thì được xếp vào nhóm nhân sự chủ chốt.
Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực của Doanh nghiệp là bài toán của Doanh nghiệp, nhà trường,xã hội. nhà nước và của bản thân người lao động. Xu thế chuyển đổi sang nền kinh tế tri thức đòi hỏi mỗi cá nhân phải không ngừng học tập để sở hữu các tri thức mới. Hành động quan trọng hơn tranh luận,nhưng tranh luận là cần thiết để định hướng hành động.
Kỷ yếu Ngày Nhân sự Việt Nam – Viet Nam HRDay
PGS.TS. Lê Quân
Trưởng ban tổ chức Ngày Nhân sự Việt Nam